Bedrijven pakken ongewenst gedrag (heel) voorzichtig aan

De maatschappelijke discussie over ongewenst gedrag zorgt voor een voorzichtige kentering op de werkvloer, blijkt uit nieuw onderzoek. Hoe positief die verandering is, ligt aan wie je het vraagt.

De golf aan schandalen rondom grensoverschrijdend gedrag leidt voorzichtig tot verandering op de werkvloer. Werknemers met een leidinggevende functie zijn daar wel een stuk positiever over dan andere medewerkers binnen organisaties.

Bijna een op de drie managers en directeuren zegt dat ongewenst gedrag op de agenda kwam te staan bij hun bedrijf na recente incidenten zoals bij het tv-programma The Voice of Holland. Andere medewerkers zijn minder optimistisch: daar ziet één op de vijf een positieve verandering.

Tegelijkertijd veranderde volgens medewerkers bij een kwart van de bedrijven niets en bleef sociale (on)veiligheid onbespreekbaar. Bij veel andere organisaties was er al aandacht voor dit thema voordat de maatschappelijke onrust over (seksueel) grensoverschrijdend gedrag ontstond.

Dat blijkt uit representatief onderzoek van netwerk Zorg van de Zaak dat is uitgevoerd door onderzoeksbureau Kien. Aanleiding zijn de verschillende schandalen die eerder dit jaar naar buiten kwamen rondom (seksueel) grensoverschrijdend gedrag, onder meer bij talentenjacht The Voice of Holland en Ajax. Voor het onderzoek zijn ruim 700 leidinggevenden (managers en directeuren) en 500 medewerkers van bedrijven in allerlei sectoren bevraagd over sociale veiligheid.

Vertrouwenspersoon ontbreekt vaak
Dat werkgevers het onderwerp ‘op de agenda zetten’, is een goede eerste stap, vindt expert en vertrouwenspersoon Henriëtte Wijnen van Your Safe Workspace, een organisatie die bedrijven helpt als daar sprake is van ongewenste omgangsvormen. Wijnen plaatst wel een kritische kanttekening. Een mailtje rondsturen met het nummer van de vertrouwenspersoon, wat veel bedrijven doen, is niet genoeg. “Het gaat erom wat de werkgever daadwerkelijk dóet. Dat betekent dat je in teams het gesprek moet voeren over dit onderwerp. De werkgever moet ook sancties durven doorvoeren als dit gedrag voorkomt.”

Erkenning van het probleem is belangrijk. “Bedrijven moeten accepteren dat dit ook in hun organisatie voorkomt. Dat is lang niet altijd het geval.” Uit het onderzoek komt naar voren dat medewerkers een stuk pessimistischer zijn over een cultuurverandering op de werkvloer dan leidinggevenden. “Dat is logisch”, vindt Wijnen, “omdat leidinggevenden vaak onderdeel zijn van het probleem en andere belangen hebben als het gaat om die verandering. Daarbij spelen hiërarchie en macht een grote rol.”

Zorgelijk en treurig
Bijna een op de vijf medewerkers zegt zelf grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer te hebben ervaren. Veertig procent van de leidinggevenden zag dat een collega slachtoffer werd. Het gaat om onder meer (seksuele) intimidatie, discriminatie of vernedering. Seksueel getinte grappen maken is de meest voorkomende vorm van grensoverschrijdend gedrag op het werk.

“We zien nu mensen die naar aanleiding van de maatschappelijke discussie, vaak na jaren, durven te melden dat ze slachtoffer zijn”, zegt directeur en voormalig vertrouwenspersoon Monique van Dongen-van Litsenburg van Zorg van de Zaak. Ze ziet dat werkgevers wel degelijk actie ondernemen. “Denk aan dialoogsessies en trainingen van werknemers en leidinggevenden.” Toch heeft lang niet elk bedrijf een vertrouwenspersoon. “Dat is eigenlijk heel zorgelijk en treurig. Een deel van de bedrijven wordt nog altijd pas wakker als een groot incident zich voordoet.”

Vrouwen melden vaker dan mannen
Veruit de meeste werknemers en leidinggevenden geven te kennen dat seksueel getinte opmerkingen het vaakst voorkomen. Dat is opvallend, omdat uit eerdere onderzoeken juist blijkt dat pesten op het werk het vaakst voorkomt. “Hoewel dat niet voldoende wordt erkend, vallen seksueel getinte opmerkingen wel degelijk onder ongewenst gedrag”, zegt Wijnen. Een grapje moet kunnen? “Nee, maar we moeten ook niet rigide worden.”

Wijnen waarschuwt dat we met de grote aandacht voor seksueel grensoverschrijdend gedrag andere vormen van ongewenst gedrag op het werk niet mogen laten ondersneeuwen. “Pesten en discriminatie komen ook nog vaak voor.”